W ostatnich latach obserwujemy rosnące zainteresowanie alternatywnymi metodami rozwiązywania sporów rodzinnych, wśród których coraz większą popularność zdobywa ugoda mediacyjna. Tradycyjne rozpatrywanie spraw przez sąd często wiąże się z długotrwałymi procesami, wysokimi kosztami i pogłębianiem konfliktów, co może negatywnie wpływać na wszystkie zaangażowane strony. Dlatego coraz więcej osób zaczyna dostrzegać potencjał i korzyści płynące z mediacji jako skutecznej i pokojowej metody rozwiązania problemów rodzinnych.
Zalety ugody mediacyjnej w sprawach rodzinnych
Mediacja daje nam możliwość zawarcia dobrowolnej ugody między stronami, przy jednoczesnej obecności osoby trzeciej jaką jest mediator. Możliwa jest ona tylko w sprawach, w których w świetle prawa dopuszcza się zawarcie ugody, takich jak na przykład o: zadośćuczynienie, dział spadku czy zapłatę. Mediacja przynosi korzyść zarówno powodowi jak i pozwanemu. Pozwala ona na szybkie rozstrzygnięcie sprawy jak i wynegocjowania dla siebie korzystnych warunków. Możemy ją przeprowadzić zarówno przed wniesieniem sprawy do sądu, jak i w czasie trwania postępowania sądowego.
Ugoda mediacyjna, jako metoda uwzględniająca potrzeby i interesy wszystkich stron, może przyczynić się do tworzenia bardziej zrównoważonych, satysfakcjonujących i trwałych rozwiązań w sprawach rodzinnych.
Alimenty a ugoda mediacyjna
Jedną z głównych zalet ugody mediacyjnej w sprawach alimentacyjnych jest to, że umożliwia stronom większą kontrolę nad procesem i decyzjami podejmowanymi w tym zakresie. Zamiast polegać na decyzji sądu, strony mają możliwość samodzielnie negocjować i wypracować rozwiązanie, które będzie satysfakcjonujące dla wszystkich. Mediacja pozwala również na elastyczność i dopasowanie do indywidualnych okoliczności, uwzględniając zmieniające się potrzeby stron.
Mediacja w sprawach alimentacyjnych polega na zaangażowaniu neutralnego mediatora. Pomaga on stronom w konstruktywnej komunikacji jak i wspiera negocjacje oraz dąży do zawarcia porozumienia. W trakcie mediacji strony mają możliwość przedstawienia swoich argumentów, wyrażenia swoich potrzeb i oczekiwań oraz wspólnego poszukiwania rozwiązania, które będzie satysfakcjonujące dla obu stron. Co jest ważne, ugoda mediacyjna pozwala na uzyskanie takiego samego efektu jakim jest wyrok sądu – jeśli zawarta została przed mediatorem to będzie miała taką samą moc prawną jak wyrok wydany w sprawie sądowej oraz stanie się ona tytułem wykonawczym, dzięki czemu strony zyskają status natychmiastowej wykonalności. Dodatkowo, mediacja może być bardziej ekonomiczna i czasowo efektywna niż proces.
Mediacje w sprawach o alimenty
Mediacja w sprawach o alimenty, może być przeprowadzana w trybie pozasądowym, bez konieczności angażowania sądu, co może wiązać się z darmowym udziałem stron. Strony mają możliwość skorzystania z usług mediatora w punkcie nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. Można również skorzystać z mediacji odpłatnie poprzez zawarcie umowy o mediację z wybranym mediatorem. Mediatora wybiera się z listy mediatorów dostępnej na stronie internetowej sądu okręgowego. Ponadto każda ze stron ma prawo wystąpić z wnioskiem o mediację na dowolnym etapie trwającego postępowania. Gdy obie ze stron wyrażą zgodę na udział w mediacji, wtedy sąd skieruje sprawę do wybranego mediatora z listy mediatorów stałych. Takie jednak postępowanie na wniosek sądu jest odpłatne.
Gdy zdecydujemy się na skorzystanie z postępowania mediacyjnego, trzeba mieć na uwadze fakt iż podczas mediacji, mediator nie prowadzi postępowania dowodowego, zatem strony nie muszą przekładać jakichkolwiek dowodów, takich jak np. faktury, rachunki, czy zaświadczenia o dochodach. Samo postępowanie mediacyjne nie jest jawne, a wszystkie fakty, które wynikły w toku mediacji, muszą pozostać w ścisłej tajemnicy zarówno stron jak i mediatora.
Ugoda w sprawach o alimenty
Składając wniosek o podjęcie próby zawarcia ugody alimentacyjnej należy zawsze wskazać podstawę żądania alimentów. Nie trzeba szczegółowo uzasadniać, że drugą stronę stać na proponowaną wysokość. Można ustalić dowolną kwotę alimentów, tak samo jak ich termin, czy sposób płatności. Należy jednak pamiętać o tym, by wniosek o zawezwanie do próby ugodowej spełniał wymogi przewidziane dla pisma procesowego określone w art. 126 k.p.c. Są to:
- oznaczenie sądu, do którego wniosek jest kierowany,
- imię i nazwisko strony lub jego przedstawiciela ustawowego i pełnomocników,
- oznaczenie miejsca zamieszkania strony,
- numer PESEL,
- miejsce zamieszkania, adresy przedstawicieli ustawowych i pełnomocników strony itd.
Dodatkowo wniosek taki musi zawierać zwięzłe oznaczenie sprawy, przedstawienie stanu faktycznego oraz przedstawienie propozycji ugodowych. W treści wezwania powinna znaleźć się argumentacja uzasadniająca żądanie i przytoczone dowody na jego poparcie. Sądem właściwym do złożenia wniosku będzie zawsze sąd rejonowy, bez względu na właściwość rzeczową – wynika to z art. 185 § 1 k.p.c. Należy jednak dodać, że wniosek należy skierować do sądu rejonowego ogólnie właściwego dla przeciwnika. W przypadku braku podstaw do ustalenia właściwości, należy go kierować do sądu rejonowego, ale właściwego dla miejsca zamieszkania wzywającego.
Jak już zostało wspomniane, jedną z kluczowych korzyści ugody mediacyjnej w sprawach alimentacyjnych jest większa kontrola, jaką strony mają nad procesem i wynikami negocjacji. Zamiast polegać na decyzji sądu, strony same podejmują decyzje dotyczące wysokości alimentów i warunków płatności, biorąc pod uwagę swoją konkretną sytuację finansową i rodzinną dynamikę. To daje im większe poczucie uczestnictwa i zadowolenia z osiągniętego porozumienia.
Kontakty z dzieckiem
Rozwiązanie sporów dotyczących kontaktów z dzieckiem po rozwodzie czy separacji jest jednym z najważniejszych i emocjonalnie trudnych aspektów dla rodziców. W takich sytuacjach coraz więcej osób zaczyna dostrzegać wartość ugody mediacyjnej. Zgodnie z przepisami, ugoda mediacyjna może zostać zawarta w każdej sprawie cywilnej, jeśli nie jest ona niezgodna z prawem, czy też zasadami współżycia społecznego. Można więc zatem zawrzeć umowę o ugodę w sprawach ustalenia kontaktów rodziców z dziećmi.
Jak wskazuje art. 113 KRO to niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice i dziecko mają prawo jak i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów, które obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem, bezpośrednie porozumiewanie się z nim, utrzymywanie korespondencji, czy też korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość. Zatem osiągnięcie porozumienia w tej kwestii jest często korzystniejsze dla wszystkich zaangażowanych stron, a zwłaszcza dla dobrostanu dziecka. Rodzice powinni współpracować przy kontaktach z dzieckiem, aby miało pewność tych spotkań.
Uregulowanie kontaktów z dzieckiem
Umowa dotycząca kontaktów z dzieckiem określa regularność i zakres kontaktów, jakie drugi rodzic może mieć z dzieckiem. Może to obejmować określone dni, godziny, weekendy, wakacje oraz święta. Ważne jest, aby umowa uwzględniała potrzeby i harmonogramy zarówno dziecka, jak i rodziców, zwracając uwagę na zgodność z codziennymi obowiązkami, np. szkołą, zajęciami pozaszkolnymi czy innymi aktywnościami.
Umowa powinna zachęcać do współpracy i komunikacji między rodzicami w sprawach dotyczących dziecka. Wspólna odpowiedzialność i umożliwienie obu rodzicom uczestnictwa w ważnych decyzjach dotyczących wychowania i rozwoju dziecka jest istotne dla jego dobrostanu. Umowa może również ustalać zasady dotyczące wymiany informacji o dziecku, np. dotyczące zdrowia, edukacji czy innych istotnych aspektów.
Głównym celem umowy dotyczącej kontaktów z dzieckiem jest zapewnienie jego dobrostanu i korzystnego rozwoju. Umowa powinna uwzględniać potrzeby dziecka, jego wiek, preferencje oraz relacje z oboma rodzicami. W sytuacji, gdy istnieją specjalne potrzeby dziecka, umowa może zawierać postanowienia dotyczące takich kwestii, jak opieka zdrowotna, edukacja czy wsparcie terapeutyczne.
Niewywiązywanie się z umowy ugody w sprawie uregulowania kontaktów z dzieckiem przez jednego z rodziców, można zastosować karę pieniężną za nierealizowanie kontaktów z dzieckiem. W tym przypadku należy wystąpić do sądu z wnioskiem o zagrożenie karą nakazu zapłaty określonej sumy pieniężnej. Trzeba jednak wskazać w jaki sposób dany rodzic nie wypełnia swoich obowiązków, czy np. nie stawia się na ustalone wizyty, czy też może nie chce wydać dziecka na spotkanie. We wniosku należy również wskazać wysokość kary, a sąd może zagrozić rodzicowi, który nie wypełnia swoich obowiązków, nakazem zapłaty. Gdy to nie przyniesie efektów, sąd ma możliwość nakazania zapłaty tej kwoty. Sądem właściwym jest sąd opiekuńczy miejsca zamieszkania lub pobytu dziecka, a postępowanie zawsze toczy się na wniosek.
Porozumienie Rodzicielskie
Należy zacząć od pytania czym jest porozumienie rodzicielskie? Porozumienie rodzicielskie to dokument, który zawiera ustalenia i zasady dotyczące opieki i wychowania dziecka (tzw. plan wychowawczy). Ustala się je po rozwodzie, separacji lub w przypadku rodziców niebędących małżeństwem. Stanowi ono fundament dla współpracy i komunikacji między rodzicami, zapewniając stabilność i dobro dziecka.
Przyjmuje się, że porozumienie rodzicielskie musi spełnić takie funkcje jak:
- Normatywna – zawierać postanowienia odnośnie opieki rodziców nad dzieckiem
- Edukacyjna – wyjaśniać prawa i obowiązki rodziców wobec dziecka po rozwodzie
- Prewencyjna – ma na celu zapobiegania konfliktów między rodzicami i angażowania w te konflikty dziecka
Kto decyduje o sposobie wychowania dziecka przy konflikcie rodziców?
Przygotowanie porozumienia rodzicielskiego nie jest obowiązkowe. Jednak przy braku takiego porozumienia, to sąd decyduje o sposobie wspólnego wychowania dziecka przez obojga rodziców. Czyni to mając na uwadze kwestię wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej, jak i utrzymywania kontaktów z dzieckiem. Porozumienie to więc ma charakter fakultatywny, a jego inicjatywę może podnieść jeden z małżonków. Z art. 58 § 1 zdanie 2 KRO jasno wynika, że porozumienie rodzicielskie wymaga formy pisemnej, jednak rodzice mogą podyktować treść porozumienia rodzicielskiego wprost do protokołu z posiedzenia.
Porozumienie rodzicielskie by było ważne wymaga podpisania dokumentu przez obie strony oraz sporządzenia dwóch kopii egzemplarza dla każdej ze stron. Gdy tworzymy je w ramach toczącego się postępowania sądowego, wtedy po trzy kopie, jedna dodatkowa dla sądu.
Podpisanie porozumienia rodzicielskiego ma wiele korzyści dla wszystkich zaangażowanych stron. Przede wszystkim, umożliwia rodzicom wspólne ustalenie harmonogramu kontaktów oraz podziału obowiązków związanych z opieką nad dzieckiem. W porozumieniu rodzicielskim można precyzyjnie określić dni i godziny, w które dziecko będzie przebywać z każdym z rodziców. Można także ustalić plan na okresy wakacyjne, święta i inne ważne okazje. W porozumieniu można także określić wysokość miesięcznych alimentów. Ważne jest jednak, by porozumienie rodzicielskie było jak najbardziej szczegółowe, gdyż dzięki temu można zapobiec w przyszłości wielu konfliktom.
Mediacje – sposób na porozumienie zamiast walki w sądzie
Porozumienie rodzicielskie małżonkowie mogą również zawrzeć w drodze mediacji i to jeszcze przed samym wytoczeniem powództwa o rozwód. W taki sposób mogą skorzystać właśnie z mediacji umownej, gdzie bezstronny mediator pomoże w ustaleniu treści porozumienia wychowawczego. Nie stoi jednak nic na przeszkodzie, by w sprawie porozumienia z mediacji mogli skorzystać małżonkowie, których sprawa już się toczy.
Zgodnie z art. 58 § 1 KRO, “sąd uwzględnia pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka”. Oznacza to, że jeśli rodzicielski plan wychowawczy jest niezgodny z tym dobrem, sąd ma prawo go nie zatwierdzić. Gdy wszystko jednak będzie się zgadzać, niektóre elementy porozumienia rodzicielskiego takie jak np. kwota alimentów znajdą się w sentencji orzeczenia.
Zatwierdzenie ugody mediacyjnej przez sąd
Sąd pełni kluczową rolę w procesie zatwierdzania ugody mediacyjnej. Po osiągnięciu porozumienia między stronami za pośrednictwem mediatora, umowa ta musi zostać przedstawiona sądowi do zatwierdzenia. Proces zatwierdzania polega na tym, że sędzia ocenia zgodność ugody z przepisami prawa oraz bierze pod uwagę dobro stron i ich interesy. Jeżeli sąd uzna, że ugoda jest zgodna z wymaganiami prawnymi i nie jest sprzeczna z interesami stron, może ją zatwierdzić. Zatwierdzenie ugody mediacyjnej nadaje jej moc wykonawczą i pozwala na jej egzekwowanie tak samo jak wyroku sądowego. Należy pamiętać, że zatwierdzenie ugody mediacyjnej przez sąd nie następuje z urzędu, a jedynie na wniosek stron. Wniosek ten nie musi być jednak sporządzony jako odrębny dokument, dlatego że przyjmuje się iż strony poprzez podpisanie ugody mediacyjnej taki wniosek złożyły.
Ugoda mediacyjna, klauzula wykonalności
W przypadku gdy ugoda podlega wykonaniu na drodze egzekucji sądowej, sąd ją zatwierdza oraz nadaje klauzulę wykonalności. Jednakże zgodnie z art. 18314 §3 k.p.c., sąd ma możliwość odmówienia nadania klauzuli wykonalności, jak i zatwierdzenia ugody postanowieniem zawartym przed mediatorem jeśli jest ona sprzeczna z prawem, z zasadami współżycia społecznego, zmierza do obejścia prawa, jest niezrozumiała, czy też zawiera sprzeczności.
Jak można zauważyć sąd bada nie tylko spełnienie warunków formalnych ugody, ale również kwestię merytoryczną jej treści. Wątpliwość może jednak budzić rozumienie takich sformułowań jak “jest niezrozumiała”, czy “zawiera sprzeczności” w kontekście odmówienia przez sąd nadania klauzuli wykonalności. Tu z pomocą przychodzi nam doktryna, która wskazuje, że “ugoda jest niezrozumiała, jeżeli postanowienia jej nie mogą być przez przeciętnego czytelnika uznane za jasne i nadające się do wykonania”. Ponadto “ugoda zawiera sprzeczności, jeżeli np. próba zastosowania jej postanowień prowadzi do niemożliwości jej wykonania. Chodzi tu o sprzeczności, których nie można usunąć w drodze interpretacji ugody.” W sytuacji, gdy sąd odmówi stronom zatwierdzenia ugody, strony mają możliwość zawarcia zwyczajnej ugody sądowej w dalszym toku postępowania.
W przypadku postanowienia, które dotyczy zatwierdzenia ugody przed mediatorem, stronie przysługuje zażalenie – wynika to z art. 3941 pkt 101 k.p.c.
Walory prawne ugody mediacyjnej zatwierdzonej przez sąd
Zatwierdzenie ugody mediacyjnej przez sąd nadaje jej walor prawny i czyni ją wiążącą dla stron sporu. Po zatwierdzeniu jej przez sąd, zgodnie z art. 18315 ugoda zawarta przed mediatorem ma moc prawną ugody zawartej przed sądem. Należy dodać, że ugoda zawarta przed mediatorem, którą zatwierdzono przez nadanie jej klauzuli wykonalności, jest tytułem wykonawczym. Oznacza to, że strony są prawnie zobowiązane do przestrzegania warunków ugody i mogą dochodzić swoich praw w przypadku jej naruszenia.
Dzięki zatwierdzeniu przez sąd, strony mogą polegać na mocy prawnie obowiązującej ugody i korzystać z dostępnych środków prawnych w przypadku jej naruszenia. Jeśli którakolwiek ze stron nie dotrzyma warunków ugody, druga strona może wystąpić do sądu w celu egzekwowania uzgodnionych postanowień. Sąd będzie traktował naruszenie ugody tak samo, jak naruszenie wyroku sądowego, co daje stronie naruszonej możliwość dochodzenia swoich praw, w tym żądania naprawienia szkody lub wykonania określonych działań.
Podsumowując, ugoda mediacyjna jako alternatywa dla sądu w sprawach rodzinnych jest skutecznym i pożytecznym narzędziem rozwiązywania konfliktów. Jest to dobrowolna metoda rozwiązywania sporów rodzinnych, która cieszy się coraz większą popularnością. Dzięki niej strony zyskują większą kontrolę nad procesem mediacji niż w przypadku postępowania sądowego. Dodatkowo mediacja umożliwia stronom znalezienie rozwiązania, które uwzględnia ich unikalne potrzeby i interesy. Jest ona zwykle szybsza i tańsza niż postępowanie sądowe, jak i eliminuje konieczność wielu rozpraw sądowych. Rozwiązania osiągnięte dzięki mediacji często są bardziej długofalowe i uwzględniają indywidualne potrzeby stron, co sprzyja ochronie relacji rodzinnych.
