Co do zasady przy podziale majątku wspólnego strony powinny rozliczyć wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na majątek osobisty. Równie ważne jest dokonanie rozliczenia w drugą stronę, a także rozliczenie długów jednego z małżonków zaspokojonych z majątku wspólnego.
Czym są nakłady i wydatki na majątek?
Są to ogólnie rzecz ujmując środki (koszty) poniesione bądź na zakup nowych składników majątku (wówczas mówimy o wydatkach) albo poniesione w celu modernizacji lub utrzymaniu w stanie dotychczasowym istniejących już składników majątkowych.
W tej tematyce pojawia się również pojęcie nakładów koniecznych. Ukształtowało się powszechnie przyjmowane rozumienie nakładów (wydatków) koniecznych jako tych, których dokonanie jest niezbędne dla utrzymania rzeczy w stanie niepogorszonym. Nakłady te mogą być również rozliczane w trakcie trwania małżeństwa, ale zazwyczaj kwestia nabiera znaczenia dopiero w sprawie o podziału majątku.
Zwrot nakładów z majątku wspólnego
Podstawą prawną roszczeń z tytułu zwrotu nakładów lub wydatków poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków lub odwrotnie stanowi art. 45 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Natomiast zwrot nakładów lub wydatków poczynionych z majątku osobistego jednego z małżonków na majątek osobisty drugiego regulują przepisy Kodeksu cywilnego. Każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty. Wyjątek stanowią wydatki i nakłady konieczne na przedmioty majątkowe przynoszące dochód.
1 Przykład:
Po ślubie małżonkowie Tomasz i Anna zamieszkali w domu stanowiącym wyłączną własność Anny. Małżonkowie wyremontowali stary budynek, wymienili okna, zmienili system ogrzewania, wybrukowali podjazd. Tomasz ma roszczenie względem Anny z tytułu nakładów poczynionych w czasie trwania ich małżeństwa na nieruchomość. Była żona Anna powinna zwrócić Tomaszowi kwotę odpowiadającą wartości jego udziału w majątku wspólnym z tytułu nakładów dokonanych z majątku wspólnego na jej majątek osobisty. Sąd określił wartość tych nakładów na kwotę 20.000 zł, wobec czego zasądził od Anny na rzecz Tomasza kwotę 10.000 zł.
Małżonek może żądać także zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można jednak żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.
2 Przykład:
Po ślubie małżonkowie Jan i Maria kupili nieruchomość zabudowaną domem mieszkalnym. Jan sprzedał swoje mieszkanie by uzyskać środki na remont domu. Przy podziale majątku Jan domagał się rozliczenia przez sąd nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego. Sąd ustalił wartość nakładów uczynionych przez Jana na kwotę 200.000 zł, a wartość nieruchomości wspólnej na kwotę 500.000 zł. Sąd przyznał nieruchomość na wyłączną własność Janowi oraz zasądził kwotę 150 000 zł tytułem spłaty na rzecz Marii (500.000 zł wartości nieruchomości na dzień orzekania – 200.000 zł nakładów Jana na nieruchomość) : 2 = 150.000 zł.
Należy pamiętać, że przy podziale majątku wspólnego małżonków sąd nie rozstrzyga o zwrocie nakładów. Roszczeń z tego tytułu można dochodzić w drodze odrębnego procesu cywilnego.
Jeżeli chcemy dokonać rozliczenia nakładów niezbędny będzie materiał dowodowy. Nie chodzi tu o poszczególne faktury tylko o dowody na okoliczność, że inwestycje czy remonty były faktycznie poczynione. Można to wykazać za pomocą zdjęć lub zeznań świadków. Konieczne będzie również wykazanie, że określone pieniądze wchodziły w skład majątku osobistego.
Wycena nakładów odbywa się zwykle za pomocą oceny biegłego specjalisty ds. szacowania wartości nieruchomości bądź ruchomości. Sąd dokonuje zwykle rozliczenia na podstawie dowodu z opinii takiego biegłego, który określa wartość nakładów.
Ustalenie wartości wniesionych nakładów to bardzo skomplikowana kwestia, dlatego jeżeli mamy wątpliwości co wchodzi dokładnie w majątek wspólny, a co w osobisty warto skorzystać z pomocy profesjonalisty.
